Οι ωτίτιδες στα κτηνιατρεία παρουσιάζονται ως το πιο συχνό κλινικό περιστατικό που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι κτηνίατροι. Η πάθηση αυτή όμως, είναι ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα στα ζώα συντροφιάς.
Οι πρωτογενείς παράγοντες της έξω ωτίτιδας είναι:
- τα παράσιτα (Otodectes cynotis)
- οι αλλεργίες (τροφική, ατοπική δερματίτιδα, δερματίτιδα από επαφή)
- τα ξένα σώματα (άγανα)
- οι διαταραχές κερατινοποίησης (σμηγματόρροια)
- οι τραυματισμοί
- οι αυτοάνοσες δερματοπάθειες (πέμφιγας)
- οι ενδοκρινοπάθειες (υποθυρεοειδισμός)
Οι προδιαθετικοί παράγοντες που αναφέρονται είναι:
- η ανατομική διάπλαση του έξω ακουστικού πόρου (μακρύς και με βαθιά κάθετη μοίρα)
- η αυξημένη υγρασία μέσα στον αυλό
- η παρουσία τριχών (στις φυλές Poodle και Terrier)
- η προδιάθεση της φυλής (στενός έξω ακουστικός πόρος της φυλής Shar-Pei)
- οι ανοσοπενίες
- οι ορμονικές διαταραχές
- ο ιατρογενής τραυματισμός
- οι παθολογικές καταστάσεις εκείνες που προκαλούν έμφραξη του έξω ακουστικού πόρου (καρκίνος, πολύποδες, υπερπλασία)
Στους επιπλέκοντες παράγοντες περιλαμβάνονται:
- η στένωση του έξω ακουστικού πόρου
- η έκκριση ερεθιστικών ουσιών
- οι μεταβολές του pH στον έξω ακουστικό πόρο
- η εγκατάσταση μέσης ωτίτιδας
- οι βακτηριακές (Staphylococcus intermedious, Proteus mirabilis, Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli)
- οι ζυμομυκητιακές (Malassezia pachydermatis) λοιμώξεις
Στα συμπτώματα που έχουν άμεση σχέση με τον έξω ακουστικό πόρο περιλαμβάνονται:
- κούνημα της κεφαλής
- ξύσιμο με τα άκρα και τρίψιμο των αυτιών στο δάπεδο
- πόνος γύρω από τα αυτιά ή στην κεφαλή
- δυσοσμία από τα αυτιά
- πυοτραυματική δερματίτιδα γύρω από τη βάση των αυτιών
- διαταραχές της συμπεριφοράς
- γλύψιμο των αυτιών από τα άλλα ζώα
- οι ιδιοκτήτες παραπονιούνται ότι το ζώο τους δεν ακούει.
Στα συμπτώματα που υποδηλώνουν την παρουσία κάποιου προδιαθετικού παράγοντα περιλαμβάνονται:
- το τρίψιμο του προσώπου στο δάπεδο
- οι πταρμοί
- το παρατεταμένο γλύψιμο των κάτω σημείων των άκρων
- το σύρσιμο στο δάπεδο με τον πρωκτό και το ξύσιμο σε όλο το σώμα υποδηλώνουν την παρουσία κάποιας αλλεργίας.
Σε περίπτωση έντονου κνησμού ενοχοποιούνται οι εξωπαρασιτώσεις (σαρκοπτική ψώρα, νωτοεδρική ψώρα)και οι αλλεργίες (δερματίτιδα από ψύλλους). Σε περίπτωση υποτροπιάζουσας βακτηριακής δερματίτιδας συνήθως ενοχοποιούνται οι αλλεργίες, οι ορμονικές διαταραχές και οι ανοσοανεπάρκειες. Επίσης σε περιπτώσεις φολίδωσης και εφελκίδωσης το πρωτογενές αίτιο πιθανότατα είναι η σμηγματορροϊκή δερματοπάθεια,η σμηγματαδενίτιδα ή η φυλλώδης πέμφιγας ενώ σε περιπτώσεις αμφοτερόπλευρης συμμετρικής αλωπεκίας στην οποία το τρίχωμα αποσπάται εύκολα, φαίνεται ότι πρόκειται για ενδοκρινοπάθεια.
Η διάγνωση της νόσου στηρίζεται:
- στο ιστορικό
- στην κλινική εξέταση, η οποία περιλαμβάνει:
– την ψηλάφηση και των δύο έξω ακουστικών πόρων
– την προσεκτική δερματολογική εξέταση σε ολόκληρο το σώμα
– τον έλεγχο των αυτιών για κακοσμία και την ωτοσκόπηση
– στην κυτταρολογική εξέταση
– στην καλλιέργεια και στο αντιβιόγραμμα
– στην βιοψία
– στις απεικονιστικές εξετάσεις
– στις διάφορες διαγνωστικές εξετάσεις για την διευκόλυνση και την ταυτοποίηση των πρωτογενών και των προδιαθετικών παραγόντων.
Η θεραπεία περιλαμβάνει:
- τον καθαρισμό του έξω ακουστικού πόρου όπου μειώνεται με τον τρόπο αυτό η φλεγμονή και η ανάπτυξη μικροβίων
- το στέγνωμα του έξω ακουστικού πόρου με τα εμπορικά σκευάσματα που κυκλοφορούν στο εμπόριο, τα τοπικά φάρμακα τα οποία περιέχουν αντιφλεγμονώδεις, αντιβακτηριακές, αντιμυκητιακές, αντιπαρασιτικές ουσίες και οξινοποιητές.
Η συστηματική θεραπεία περιλαμβάνει:
- τη χορήγηση γλυκοκορτικοειδών που βοηθούν στην ανακούφιση από τον πόνο και την υποχώρηση της φλεγμονής
- την αντιμικροβιακή θεραπεία η οποία γίνεται σε ζώα που εμφανίζουν βακτηριακή έξω ωτίτιδα και ρήξη του τυμπανικού υμένα
- την αντιπαρασιτική θεραπεία και τη χειρουργική αντιμετώπιση η οποία γίνεται για τη διόρθωση των ανατομικών ανωμαλιών, για τη βελτίωση του αερισμού και της παροχέτευσης των προσβεβλημένων αυτιών.
Σε περιπτώσεις λοιμώξεων από Malassezia χορηγούνται από το στόμα κετοκοναζόλη (5mg\kg ΣΒ) ή ιτρακοναζόλη ενώ σε λοιμώξεις από ψευδομονάδα θα πρέπει να γίνεται κυτταρολογική εξέταση και στη συνέχεια καλλιέργεια και αντιβιόγραμμα.
Όσο αναφορά στην πρόληψη, στα ζώα μετά το κολύμπι τα αυτιά θα πρέπει να καθαρίζονται και να στεγνώνουν καλά, θα πρέπει να αποφεύγεται η περιπλάνηση στους αγρούς και στα δάση, τα αυτιά των ζώων με διαταραχές της κερατινοποίησης θα πρέπει να καθαρίζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα και τέλος όταν το επιβάλλει το ιστορικό του ζώου οι τρίχες απομακρύνονται από τον έξω ακουστικό πόρο. Στα περισσότερα ζώα δε συνιστάται το κούρεμα ή η απόσπαση των τριχών επειδή ο ερεθισμός που προκαλούν προδιαθέτει σε έξω ωτίτιδα.
Ένα από τα συνηθέστερα αίτια της μέσης ωτίτιδας είναι η βακτηριακή λοίμωξη και τα δύο συχνότερα βακτήρια που απομονώνονται είναι ο Staphylococcus intermedius και Pseudomonas. Άλλα αίτια είναι οι ζυμομύκητες, οι συγγενείς ανωμαλίες της υπερώας(δευτερογενής σχιστή υπερώα), τα νεοπλάσματα και οι πολύποδες, οι ωτόλιθοι (ακτινοσκιερές τιτανώσεις), τα χολοστεατώματα, οι τραυματισμοί και τα ξένα σώματα και τέλος η μέσω ωτίτιδα μπορεί να προκαλέσει έσω ωτίτιδα. Η μέση ωτίτιδα δεν παρατηρείται συχνά στη γάτα.
Η κλινική εικόνα της μέσης ωτίτιδας χαρακτηρίζεται από παράλυση του προσωπικού νεύρου, σύνδρομο Horner και ξηρή κερατοεπιπεφυκίτιδα, ενώ η κλινική εικόνα της έσω ωτίτιδας εκδηλώνεται με περιφερικό αιθουσαίο σύνδρομο, οριζόντιο και περιφερικό νυσταγμό και ασύμμετρη αταξία με διατήρηση του μυικού τόνου.
Η διάγνωση της νόσου στηρίζεται:
- στο ιστορικό
- στην κλινική εξέταση (που περιλαμβάνει εξέταση δερματολογική, λεμφογαγγλίων, στοματικής κοιλότητας, ρινοφάρυγγα, νευρολογική εξέταση), και σε πληθώρα άλλων εξετάσεων όπως η ωτοσκόπηση, η βιντεοσκόπηση, η κυτταρολογική εξέταση, η καλλιέργεια και το αντιβιόγραμμα, η ακτινολογική εξέταση, η αξονική και η μαγνητική τομογραφική εξέταση, η καναλογραφία, η αεροωτοσκόπηση και η βιοψία.
Η θεραπεία της νόσου περιλαμβάνει:
- τη βαθιά πλύση του αυτιού όπου θα πρέπει να γίνεται κάτω από γενική αναισθησία
- τη μυριγγοτομή ( όπου γίνεται όταν υπάρχει υποψία μέσης ωτίτιδας αλλά η όψη του τυμπανικού υμένα δεν είναι φυσιολογική και γίνεται για τη λήψη δειγμάτων για κυτταρολογική εξέταση, καλλιέργεια, αντιβιόγραμμα και έκπλυση της τυμπανικής κοιλότητας)
- τη συστηματική θεραπεία (όπου μετά τον καθαρισμό και την πλύση του αυτιού χορηγείται αντιμικροβιακή ή αντιμυκητιακή θεραπεία βάσει του αποτελέσματος της κυτταρολογικής εξέτασης του έξω ακουστικού πόρου και του μέσου ωτός)
- την τοπική θεραπεία (ο ιδιοκτήτης θα πρέπει να ενημερώνεται για την πιθανότητα εμφάνισης νευρικών συμπτωμάτων λόγω ωτοτοξίκωσης από τα τοπικά φάρμακα, εφόσον υπάρχει ρήξη του τυμπανικού υμένα)
- τη χορήγηση συστηματικά και τοπικά γλυκοκορτικοειδών (μειώνουν την υπερπλασία και το βαθμό στένωσης του έξω ακουστικού πόρου, διευκολύνοντας με τον τρόπο αυτό τη θεραπεία)
- τη χορήγηση τοπικών καθαριστικών και ξηραντικών (για την απομάκρυνση του εξιδρώματος και τη διατήρηση του έξω ακουστικού πόρου καθαρού)
- την πρόληψη της υποτροπιάζουσας έξω ωτίτιδας, τη χειρουργική αντιμετώπιση (στα περιστατικά με μέση ωτίτιδα που δεν ανταποκρίνονται στη συντηρητική θεραπεία ή υποτροπιάζουν, όταν υπάρχουν πολύποδες, νεοπλάσματα, ξένα σώματα στο μέσο ούς και οστεομυελίτιδα στο λιθοτυμπανικό οστό)
- σε περίπτωση κερατίτιδας (που προκαλείται από αδυναμία σύγκλεισης των βλεφάρων λόγω παράλυσης του προσωπικού νεύρου ή από την ξηρή κερατοεπιπεφυκίτιδα) που αντιμετωπίζεται με τεχνητά δάκρυα, λιπαντικά κολλύρια ή με οφθαλμική αλοιφή κυκλοσπορίνης.
Tέλος, το ζώο θα πρέπει να επαναξετάζεται κάθε δύο εβδομάδες μέχρι να εξουδετερωθεί η λοίμωξη, να γίνεται ωτοσκόπηση ή ωτοβιντεοσκόπηση, κυτταρολογική εξέταση σε κάθε επανεξέταση για ανταπόκριση στη θεραπεία και αν δεν υπάρξει ανταπόκριση στη θεραπεία συνιστάται η λήψη δειγμάτων για καλλιέργεια και αντιβιόγραμμα και παρακολούθηση της αποκατάστασης της βλάβης του τυμπανικού υμένα. Μπορεί να χρειαστεί να γίνει επανάληψη της πλύσης του αυτιού κάτω από γενική αναισθησία για την απομάκρυνση του εξιδρώματος από τον έξω ακουστικό πόρο. Τέλος, το σύνδρομο Horner και η πάρεση ή παράλυση του προσωπικού νεύρου ενδέχεται να παραμείνουν και μετά την εξουδετέρωση της νόσου.
Οι κτηνίατροι λαμβάνοντας το κατάλληλο ιστορικό, κάνοντας κλινική εξέταση και τις απαραίτητες εργαστηριακές εξετάσεις, δίνοντας την κατάλληλη θεραπεία και έχοντας καλή συνεργασία με τον ιδιοκτήτη του ζώου μπορούν να αντιμετωπίσουν τη νόσο.
Πηγές:
Clinical Veterinary Advisor Dogs and Cats (Etienne cote)
Εγχειρίδιο Κτηνιατρικής των μικρών ζώων (SAUNDERS)
Clinical Medicine of the dog and cat (Michael Schaer)
Small Animal Dermatology (Linda Medleau,Keith A. Hnilica)
Small Animal Internal Medicine (NELSON COUTO)
